Ostatnio znów usłyszałam, że „moja organizacja jest biedna i nie ma środków na zatrudnienie”, bo nie może zarabiać… Usłyszałam to od przedstawiciela stowarzyszenia zarejestrowanego w KRS… A jak próbowałam mu wytłumaczyć, że istnieje coś takiego, jak odpłatna działalność statutowa to Pan się bardzo mocno zdziwił i stwierdził, że chyba nie mam racji, gdyż oni są „non-profit”. Więc, chyba przyszedł czas na odczarowanie tego, czym jest taka forma działania w organizacjach. Wiem, że tych treści jest już dużo w internecie, jednak nie każdy miał czas, aby się z nimi zapoznać…
Czy w organizacjach pozarządowych można zarabiać?
Tak, tak i jeszcze raz TAK! Mówiłam o tym w 58 odcinku podcastu pt.: Jak można zarabiać w organizacjach pozarządowych? Zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie organizacje mogą prowadzić 3 typy działalności, w tym dwie polegające na odpłatnym oferowaniu usług na rynku:
- w formie działalności gospodarczej,
- jako odpłatną działalność statutową.
Zarówno działalność gospodarcza, jak i odpłatna statutowa mają swoje tajemnice. O działalności gospodarczej, która wymaga formalnej rejestracji w KRS w rejestrze przedsiębiorców, będziesz za niedługo mógł przeczytać w innym tekście. W tym skupię się wyłącznie na specyfice odpłatnej działalności statutowej. Pamiętaj też, że tekst dotyczy organizacji zarejestrowanych w KRS. Oznacza to, że skupiam się głównie na fundacjach i stowarzyszeniach rejestrowych. Spółdzielnie i spółki oraz stowarzyszenia zwykłe (zarejestrowane u starosty) działają na trochę innych zasadach.
Co może być odpłatną działalnością statutową?
Zgodnie z art. 8 Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie jest:
„1) działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie„.
Dodatkowo, zgodnie z Art. 8 pkt. 3 sprzedaż przedmiotów darowizny też zalicza się do odpłatnej działalności statutowej.
Z tej definicji powinieneś zapamiętać dwie rzeczy:
- Odpłatna działalność statutowa dotyczy wyłącznie zadań publicznych. Oznacza to, że działania nie mieszczące się w tej sferze nie mogą być sprzedawane w formie odpłatnej działalności statutowej (mówimy tu m.in. o sponsoringu, czyli sprzedaży powierzchni reklamowej).
- Za usługi oferowane w ramach odpłatnej działalności statutowej ktoś musi zapłacić. I robi to najczęściej osoba korzystająca lub np. grantodawca, który wymaga rozliczenia się fakturą za wykonanie zadania.
Jeżeli jesteś zajmujesz się integracją społeczną i zawodową to zgodnie z Art. 8 pkt. 2 Ustawy do odpłatnej działalności statutowej możesz zaliczyć też „sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie:
a) rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44, 858, 1089 i 1165), lub
b) integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2022 r. pozycja 2241) oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 802).
Pamiętaj, że jeżeli Twoja organizacja prowadzi jednocześnie działalność odpłatną i gospodarczą to nie mogą one dotyczyć tego samego. Porównuje się to za pomocą zapisów kodów PKD określonych w statucie organizacji.
Odpłatna działalność statutowa a formalności
Najważniejszym aspektem prowadzenia działalności w formie odpłatnej jest to, że zgodnie z art. 8 pkt. 2 Ustawy:
„Przychód z działalności odpłatnej pożytku publicznego służy wyłącznie prowadzeniu działalności pożytku publicznego”.
Dodatkowo, zgodnie z Art. 9. pkt. 1, jeżeli „wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 [tj. za prowadzenie odpłatnej działaności statutowej], jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności„, odpłatna działalność statutowa staje się działalnością gospodarczą, którą należy zarejestrować w KRS.
Również, gdy:
„przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatniego roku obrotowego, a w przypadku zatrudnienia trwającego krócej niż rok obrotowy – za okres tego zatrudnienia, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni„,
organizacja powinna przekształcić odpłatną działalność statutową w zarejestrowaną działalność gospodarczą.
I, o ile, trzykrotne przekroczenie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, jest trudne, to już wykazanie zysku z działalności – nie. Np. w 2024 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 8181,72 zł, a jego trzykrotność: 24 545,16 zł. Chciałabym tyle zarabiać w organizacji pozarządowej, ale to się raczej nigdy nie wydarzy. Za to gdy wydaję książkę i mam koszty w wysokości 1500 zł, a zarobię na sprzedaży tej książki 1700 zł – to powinnam zarejestrować moją organizację w rejestrze przedsiębiorców.
Dlatego, kluczowe w prowadzeniu odpłatnej działalności statutowej jest monitorowanie przychodów i kosztów tej działalności i jej księgowe wyodrębnienie (obowiązek wynikający z Art. 10 UODPPiW). Jeżeli zarabiasz pamiętaj też o innych dwóch smutnych obowiązkach:
- przyjmując wpłaty w gotówce po przekroczeniu rocznego limitu 20 tys. zł w skali roku (i proporcjonalnie mniej, gdy działasz mniejszą liczbę miesięcy) musisz nabyć kasę fiskalną,
- limitach VAT, które w 2025 r. wynoszą 200 tys. zł. Jeżeli wystawisz rachunki na kwotę wyższą najprawdopodobniej będziesz musiał zarejestrować organizację, jako płatnika VAT.
Co się stanie, gdy złamiesz zasady prowadzenia odpłatnej działalności statutowej?
Nie martw się, gdy przez przypadek, spełniłeś kryteria wymogu rejestracji działalności gospodarczej. Nikt nie nałoży na ciebie kary z tego tytułu, jednak zgodnie z Art. 9 Ustawy: „organ administracji publicznej, który w trakcie kontroli stwierdzi okoliczność, o której mowa w ust. 1, wzywa organizację pozarządową oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2–4 do złożenia wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców działalności danego rodzaju w terminie 30 dni od dnia wezwania”. A, gdy tego nie wykonasz i nie będziesz w stanie wykazać, że złożyłeś wniosek o wpis: „organ administracji publicznej informuje sąd rejestrowy właściwy dla tej organizacji o prowadzeniu przez nią działalności gospodarczej„.
Jak uruchomić odpłatną działalność statutową?
Rejestracja odpłatnej działalności statutowej nie jest trudna i sprowadza się do określenia jej „w statucie lub innym akcie wewnętrznym” (Art. 10, pkt. UODPPiW). W praktyce, jeżeli organizacja nie ma w statucie zapisów o możliwości prowadzenia odpłatnej działalności statutowej, przyjmuje uchwałę o jej uruchomieniu. A, przy kolejnej zmianie statutu, wprowadza odpowiednie zapisy do statutu.
Jednak najtrudniejsze w prowadzeniu odpłatnej działalności statutowej jest znalezienie osób, które będą gotowe zapłacić za oferowaną usługę. W tym moją nam pomóc:
- Baza konkurencyjności, w której podmioty nie stosujące PZP mają obowiązek ogłaszać zapytania ofertowe na zakupy w projektach unijnych o wartości wyższej niż 80 tys. zł netto,
- Biuletyn zamówień publicznych, w którym podmioty stosujące Prawo Zamówień Publicznych publikują zapytania ofertowe.
Niezależnie od sposobu pozyskania zleceniodawcy, warto zajrzeć z nim umowę o wykonanie usługi, a następnie rozliczyć ją fakturą. Wystawienie faktury za konkretną usługę jest dużo prostsze i szybsze niż przygotowanie sprawozdania z projektu. Jednak dużo trudniej jest takie zlecenie pozyskać. W zamówieniach publicznych należy wykazać konkretne kompetencje – wiedzę, umiejętności lub posiadany sprzęt. Często te zamówienia wymagają już posiadanego doświadczenia w przedmiocie zamówienia. Dodatkowo organizacja musi być wiarygodna. A zleceniodawca powinien mieć pewność, że dana usługa zostanie zrealizowana na odpowiednim poziomie jakościowym w założonym czasie. Aby rozwijać odpłatną działalność statutową Twoim priorytetem powinna być wysoka jakość wykonywanych usług. Wtedy klienci się znajdą, a ich pozyskanie nie będzie aż tak czasochłonne.
Dodatkowe materiały
Możesz też posłuchać 96 odcinka podcastu pt.: Wszystko o odpłatnej działalności statutowej, w którym opowiadam o działalności odpłatnej i wyjaśniam:
- Jakie są różnice między działalnością odpłatną a gospodarczą,
- Jak szukać zleceń w zamówieniach publicznych i bazie konkurencyjności i jak analizować dokumentację przetargową i składać oferty.
- Jakie są pułapki w wydatkowaniu środków w ramach działalności odpłatnej.
Możesz też posłuchać 2 odcinka podcastu, w którym robię przegląd wszystkich możliwych form finansowania organizacji.
